-
Już wprawdzie w X w., w dobie zagrożenia węgierskiego i w toku wewnętrznych walk między feudałami o władzę, wiele przygrodo- wych osad otrzymało silne obwarowania w postaci wałów z palisadą i rowów, lecz ten schemat umocnień znany był już wcześniej. Dopiero gospodarczy rozwój kraju, powstanie Hanzy — związku miast północnoniemieckich i nowo założonych miast nadbałtyckich — zadecydowało o szybkim wzroście ich roli. Czynnikiem decydującym o dalszym ich rozwoju było też znaczne lub nawet całkowite uniezależnienie się miast od władzy feudałów. Z miast, w których do dziś zachowały się w niezłym stanie niektóre fragmenty średniowiecznych murów obronnych, zwłaszcza baszt bramnych, wymienić można dla przykładu Ingolstadt, Landsberg, Kolonię, Lubekę, Rotenburg, Manheim, Goslar, Stoll- berg, Naumburg, Friedland, Stralsund, Aachen (Akwizgran) czy Brandenburg.
