W późniejszej twórczości Durkheima założenia naturaliśtyczne są przestrzegane coraz mniej rygorystycznie. Wyraża się to m.in. w tym, że słabnie u niego zainteresowanie morfologią społeczną, czyli badaniem materialnych form społeczeństwa (problematyka demograficzna, ekologiczna, an- tropogeograficzna) i ustępuje niemal wyłącznemu zainteresowaniu problematyką świadomości zbiorowej.Rola zmiennych morfolcgicz – nych ulega znacznemu ograniczeniu. W „Sociologie et philosophie” okaże się, że wyobrażenia zbiorowe ”… stają się częściowo autonomiczną, żyjącą własnym życiem… w rezultacie, nowe wyobrażenia… mają taki sam charakter: ich bezpośrednią przyczyną są inne wyobrażenia zbiorowe, nie zaś taki czy inny rodzaj struktury społecznej” .
