Dojrzałe i późne średniowiecze, choć obfitowało w liczne wojny, konflikty, intrygi polityczne, przyniosło jednak ostateczne wykształcenie się systemu feudalnego, utrwalenie się feudalnego porządku społecznego, okrzepnięcie narodów i państw. Zjawiska te, rzecz jasna, znalazły wierne odbicie w architekturze, także obronnej i mieszkalnej. Zamek — ów, można by rzec, symbol porządku feudalnego — staje się zespołem budowli o wyższych niż przedtem walorach warownych, lecz jednocześnie wygodniejszą niż w czasach romańskich siedzibą króla, seniora czy rycerza, często wspaniałą rezydencją. Jeśli na ukształtowanie się form architektury mieszkalnej, rezydencjonalnej, sakralnej wpłynął cały zespół czynników kulturowych, to na ostateczne wykształcenie się typu europejskiej warowni średniowiecznej niemały wpływ miały doświadczenia krzyżowców, ich twierdze lewantyńskie.
