Ludzie zawsze byli kierowani w swoim działaniu dwoma rodzajami pytań: 1) chcieli zrozumieć świat, wyrażając opisowe i związane z wyjaśnianiem pytania („Jak wygląda świat?”i „Dlaczego tak jest?”); 2) chcieli również oceniać świat i formułowali oceniające lub normatywne pytania („Czy to jest dobre albo złe?” i „Jakie to powinno być?”).Przy czym związek odpowiedzi ustalających fakty i odpowiedzi oceniających, popierających wartości, nigdy nie był jasny (P. Sztompka 1979: 183). Również nauka, jako systematyczny i uporządkowany typ ludzkiej refleksji, dziedziczy ten dualizm pytań i wynikającą z niego dychotomię faktów i wartości. We wszystkich jej dziedzinach pojawiał się problem miejsca i roli sądów wartościujących w procesie badawczym oraz w rezultatach badań.
