W dziedzinie krytyki pozytywistycznego modelu poznania społeczeństwa i jego historii na czoło wysuwają się koncepcje, które opracowali W. Dilthey (1833-1911), G. Simmel. (1858-1918), H. Rickert (1863-1936) i M. Weber (1864-1920). Wszyscy oni wskazywali na niedostrzegane przez pozytywistów różnice między poznaniem przyrody i poznaniem życia społecznego. Różnice te wynikają z odrębności przedmiotu nauk społecznych w stosunku do przedmiotu nauk przyrodniczych. 0 ile przyroda i jej prawa są czymś zewnętrznym wobec człowieka, na prawidłowości której ma on niewielki wpływ,- to przedmiot nauk społecznych jest wytworem samych ludzi – jest to kultura z jej sferą znaczeń, symboli, wartości. Wytworów ludzkich nie da się zrozumieć ograniczając się do metodologii nauk przyrodniczych.